Uygarlık, insanın deneyim ve birikimlerini, yani kültürel ve toplumsal mirasını kayıt altına alarak sonraki kuşaklara aktarmasıyla başlar. Önceleri sözlü olarak aktarılan "toplumsal bellek", bilinen tüm toplumlarda benzer nitelikler taşıyan "anlatıcılar" tarafından korunur ve usta-çırak ilişkisi aracılığıyla sonraki kuşaklara devredilirdi."Dengbêjler", Mezopotamya kültürünün ve kadim hikaye anlatma geleneğinin en önemli temsilcileri olan dengbêjlere odaklanmış bir kitap.Şu günlerde yok olmaya yüz tutan dengbêjliğin anlamı, ortaya çıkışı, var olma koşulları, hikaye anlatma mekanları, hikayeyi anlatma biçimleri ve diğer dünya kültürlerindeki hikaye anlatıcılarıyla ortak niteliklerini enine boyuna irdeleyen bu kitap, üzerine pek az çalışma yapılmış bir konuda önemli bir boşluğu doldurarak, umarız yeni çalışmaların da yolunu açar.
Abidin Parıltı, Dengbêjler başlığıyla yayımlanan kitabıyla, hayatın hengâmesi içinde arkasına dahi bakmaktan korkarak sürekli ‘ileriye’ koşan, koşuşturan, hayatı, anlamı, heyecanı, korkuyu, yalnızlığı, aşkı, sözü, yazıyı, sesi, parıldayan ekranların ve alan derinliği olmayan karelerin içine gömülmüş olan bizlere, önemli bir hatırlatmada bulunuyor: Bir zamanlar soğuk ve ıssız Kürt köylerine, ışıksız ve upuzun gecelere misafir olan söz ustaları vardı. Onlar, birbirinden habersiz köyleri, şehirleri, ülkeleri sözlerine işleyip diyar diyar gezer, yapayalnız köylüleri, anlattıkları hikâyeleriyle bir araya getirir, coştururlardı. Ve artık onlar yoklar. Çünkü artık sözün kıymeti yok. Dengbêj geleneği henüz ölmedi ölmesine ama bundan böyle onlar, olamayacakları bir dünyada yaşadıklarının farkında oldukları için, seslerini (denglerini) çıkarmıyor, sözlerine anlam, anlamlarına söz eklemek için diyar diyar dolaşmıyor, gezdikleri yerlerde karınlarını doyuramıyorlar. Çünkü “ileri”/ yazı/ ekran sadece onları değil, sözlerinin besleyicisi kahramanlık öykülerini, yüzlerce kişinin hayatına mâl olan aşk maceralarını ve üstü aralanmamış portakal memeleri ortadan kaldırdı. (Erkek dengbêjler kadın memelerini türkülerinde çok abartarak işler, hatta temel fantezi olarak memeleri bilirler. Oysa anlatıcı çoğunlukla kadındır: “Gül desenli desmalı getirdim/ Sarı memelerimin çiftini içine koyup/ Sundum gönlümün azizine”, Derwêşê Evdî). Sınırlar, savaşlar, mayınlar, o iflah olmaz gezginlerin ayaklarını da prangaya vurdu. Hız, onları da toza-dumana kattı. Oysa Barry Sanders, elektronik çağda yazılı kültürün krizini ve sözlü kültürün mazisini irdelediği Öküzün A’sı adlı kitabında 1986’da, Amerika’da düzenlenen PEN kongresinde konuşan Amerika PEN Başkanı Norman Mailer’dan şunları aktarıyordu: “Biz söze âşığız. Onunla gurur duyuyoruz. Söz, devletin kuruluşundan çok daha eskilere dayanır. Söz, yeryüzündeki en eski insan varlığının her dirilişiyle ulaşır bize. (…) Hindistan’da Vedalar bize hâlâ şöyle der: ‘Bütün tanrılar kelâma dayanır, tüm hayvanlar ve insanlar; tüm yaratıklar kelâmda yaşar… Kelâm, ilahi dünyanın merkezidir.”
Kitap Yorumları - (1 Yorum)
Abidin Parıltı, Dengbêjler başlığıyla yayımlanan kitabıyla, hayatın hengâmesi içinde arkasına dahi bakmaktan korkarak sürekli ‘ileriye’ koşan, koşuşturan, hayatı, anlamı, heyecanı, korkuyu, yalnızlığı, aşkı, sözü, yazıyı, sesi, parıldayan ekranların ve alan derinliği olmayan karelerin içine gömülmüş olan bizlere, önemli bir hatırlatmada bulunuyor: Bir zamanlar soğuk ve ıssız Kürt köylerine, ışıksız ve upuzun gecelere misafir olan söz ustaları vardı. Onlar, birbirinden habersiz köyleri, şehirleri, ülkeleri sözlerine işleyip diyar diyar gezer, yapayalnız köylüleri, anlattıkları hikâyeleriyle bir araya getirir, coştururlardı. Ve artık onlar yoklar. Çünkü artık sözün kıymeti yok. Dengbêj geleneği henüz ölmedi ölmesine ama bundan böyle onlar, olamayacakları bir dünyada yaşadıklarının farkında oldukları için, seslerini (denglerini) çıkarmıyor, sözlerine anlam, anlamlarına söz eklemek için diyar diyar dolaşmıyor, gezdikleri yerlerde karınlarını doyuramıyorlar. Çünkü “ileri”/ yazı/ ekran sadece onları değil, sözlerinin besleyicisi kahramanlık öykülerini, yüzlerce kişinin hayatına mâl olan aşk maceralarını ve üstü aralanmamış portakal memeleri ortadan kaldırdı. (Erkek dengbêjler kadın memelerini türkülerinde çok abartarak işler, hatta temel fantezi olarak memeleri bilirler. Oysa anlatıcı çoğunlukla kadındır: “Gül desenli desmalı getirdim/ Sarı memelerimin çiftini içine koyup/ Sundum gönlümün azizine”, Derwêşê Evdî). Sınırlar, savaşlar, mayınlar, o iflah olmaz gezginlerin ayaklarını da prangaya vurdu. Hız, onları da toza-dumana kattı. Oysa Barry Sanders, elektronik çağda yazılı kültürün krizini ve sözlü kültürün mazisini irdelediği Öküzün A’sı adlı kitabında 1986’da, Amerika’da düzenlenen PEN kongresinde konuşan Amerika PEN Başkanı Norman Mailer’dan şunları aktarıyordu: “Biz söze âşığız. Onunla gurur duyuyoruz. Söz, devletin kuruluşundan çok daha eskilere dayanır. Söz, yeryüzündeki en eski insan varlığının her dirilişiyle ulaşır bize. (…) Hindistan’da Vedalar bize hâlâ şöyle der: ‘Bütün tanrılar kelâma dayanır, tüm hayvanlar ve insanlar; tüm yaratıklar kelâmda yaşar… Kelâm, ilahi dünyanın merkezidir.”