Kitapta ateizm problemi, çeşitli yönleriyle ele alınmıştır. Ateizm nedir? Ateizmin türleri nelerdir? Ateizmin tutarsızlıkları nasıl anlaşılır? Deliller eşliğinde ateizm nasıl çürütülebilir? İslâmın ateizme bakışı hakkında neler söylenebilir? Bütün bu soruların cevaplarını bulabiliriz.
Eser, iyi niyetli bir çalışma olmakla birlikte yeteri kadar üstüne düşülmediği izlenimi veriyor. Özellikle fikirleri temellendirme ve örneklendirme bakımından üzerinde çalışılarak daha hacimli ve ikna edici bir eser ortaya konabilirdi. Yine de konu hakkında genel bir çerçeve çizmesi açısından okunmasını faydalı görüyor, yazara teşekkürlerimi sunuyorum.
Kitap, son zamanlarda gündeme getirilen ateizm yani inançsızlık konusunu ele almaktadır. Ateizmi iyi anlamak ve bu düşüncede olan kişilere tatmin edici cevaplar verebilmek için, bu akımın argümanlarını iyi bilmenin gerekli olduğunu tabii ki ortadadır. Hele hele insanlara inançlı olmanın lüzumunu telkin eden bir müslüman için konu, daha da önem arz etmektedir. Kitaptan şu sonuçları çıkarmak mümkün:1.İnanç problemi, insanlık tarihi kadar eski ve tartışmalı problemlerden birisidir.2.Aykırı varsayım, teori ve ideolojiler genellikle Hıristiyanlığa bir tepki olarak Hıristiyanlığın bağrından ortaya çıkmışlardır. Bu hareketler aslında Batı kültürünün kendi iç hesaplaşmasıdır.3.Kendilerini ilmî, felsefî ve özgür düşünceli diye tanımlayan ideolojiler insanlık tarihinin en dogma, en katı, en dayatmacı ve en yasakçı ekolleri haline gelmişlerdir. Bireylerin yaşamlarına, düşüncelerine, inançlarına, kısacası özgürlüklerine dahi ipotek koymuşlardır. Dolayısıyla dinle ilgili eleştirilerinde karşı tarafa/teistlere cevap verme ya da yanlış anlamayı düzeltme şansı vermemişlerdir.4.Ateistler bütün çabalarına rağmen Tanrı’nın varlığı aleyhinde güçlü kanıtlar ortaya koyamamışlardır. Buna karşın Tanrı’nın varlığı konusunda pek çok kanıt ileri sürülmüştür. Kısaca ateizm, karakteristik(ayırt edici) öğretisi olmayan bir ‘izm’dir; fizikçi, kimyacı, biyolog, tarihçi gibi başkalarının ve dünyanın diğer araştırmacılarının düşünce ve keşiflerinden beslenir. 5.Çağımızda dini eleştiren Comte, Feuerbach, Marx, Freud, Nietzhe ve Sartre gibi ateist düşünürlerin fikirleri yanında, yaşamları dahi bir bütünlük arzetmeyip karmaşık bir yapıya sahiptir. Nitekim inişli çıkışlı bir yaşam grafiği izlemişlerdir. Mesela Freud’un kokain bağımlısı olmasının yanında, duygusal ve bunalımlı bir kişiliğe sahip olması fikirlerinin doğruluğu hakkında da çevresindekileri ciddi tereddütlere sevketmiştir.6.Bir insanın Tanrı’nın varlığını reddetmesi esasen o kişinin kendi iradesine ve aklî muhakemesine bağlı olan bir şeydir. Ancak bir insanın mutlak surette inançsız olması veya hiçbir surette aklına Tanrı’nın varlığını getirmemesi mümkün değildir. Dolayısıyla mutlak bir ateizmden sözetmek imkansızdır.Kitaptan önemli alıntılar şöyle:Tanrı’nın varlığına inanma ya da inanmama konusu insanlık tarihi kadar en eski ve en tartışmalı problemlerden biridir. Hemen hemen herkes bir şekilde bu konuyla ilgilenmiş ve kendince bir kanaate ulaşmıştır. Günümüzde de bu konu bütün çekiciliği ve hareketliliği ile karşımızda durmaktadır. (xı)İnsanların inançsızlığa doğru sürüklenmesinde Hıristiyanlığın kendine özgü yorumlarının ve kilise öğretilerinin de büyük rolü olmuştur. Nitekim İslâmiyet’in Hıristiyanlıkla ilgili karşı çıktığı pek çok unsurun içerisinde bunlar bulunmaktadır. Ateistler açısından eleştiri konusu olan ve belki de dinden kopma sebebi olan bu inançların büyük bir kısmı müslümanlar tarafından da reddedilmiştir. (s.6)Pratik olarak bir insanın inançsız olması ya da dinsiz yaşamaya çalışması oldukça zordur. Ancak yüzyılımızda ateizm bir inanç problemi olmaktan çıkarılmış, yıkıcı ve ahlâk dışı ideolojilerin aleti haline getirilmiştir. Yani bir anlamda insanlar kendilerini ya da bir başkasını, içi boş birtakım ilkeler uğruna dinsiz yaşamaya ya da moral değerleri terketmeye zorlamıştır.(s.11)Hıristiyan dünyasında ateizmin kolayca yerleşmesinin temelinde kilisenin katı tutumu yanında, insanlara sunduğu Tanrı imajının Baba ve Oğul gibi insan figürleriyle açıklanması yatmaktadır. Bu yüzden onlara mantıken cevap veremeyecekleri sorular sorulmuş, birtakım psikolojik tahlillerle inançlarının alt yapıları kolayca ortaya çıkarılmıştır.(s.70)Ateizmin insanlara bir vizyon sunması ve varlık alemiyle ilgili tatmin edici açıklamalar getirmesi bugüne kadar mümkün olmamıştır. Sadece niçin var olduğumuzla alakalı olarak değil ayrıca nasıl var olduğumuz ve nereye gideceğimizle ilgili olarak da ateizmin sunacağı bir şey bulunmamaktadır. Doğrusu ateizmden böyle bir izah beklemenin de anlamı yoktur. Çünkü kendisi reaksiyoner bir tavırdır. Sistemli ve ahenkli bir dünya görüşü ortaya koymak yerine dine ve Tanrı inancına karşı eleştirel bir tutum takınmakla yetinmiştir. Ortaya yeni bir şey koyamadığı gibi insanların ufkunu açacak, onlara ümit verecek ve geleceği aydınlatacak bir sistem de sunmamıştır.(s.180)İnsanı Tanrı’ya götüren yolların sayısı oldukça fazladır. İnançsızlığa götüren yolların sayısı ise makul, mantıklı ve vicdanlı olunduğu takdirde yok denecek kadar azdır. Olanların temelinde ise bizatihi ateizmin kendi gücü değil, din adına sergilenen bilgisizlik, tutarsızlık, ikiyüzlülük yatmaktadır.(s.184)Ateistler bütün uğraşılarına rağmen Tanrı’nın varlığı aleyhinde güçlü kanıtlar ortaya koyamamışlardır. Buna karşın Tanrı’nın varlığı konusunda pek çok kanıt ileri sürülmüştür. Bu kanıtlar da ateistler ‘Tanrı yoktur’ şeklindeki iddialarını tek tek çürütmektedir. Aslında kimileri için bu kanıtların dile getirilmesine dahi gerek yoktur. Çünkü Tanrı’nın varlığı insan için kanıtlanmaya gereksinim duymayacak kadar açık ve seçik bir konudur.(s.186)Ateizm, ideolojik bir düşünce haline getirilince felsefi özelliğini kaybetmiş ve politik bir malzeme haline dönüşmüştür. Dünyaya ideolojik bir gözle bakan anlayışlar insanlık tarihi başta olmak üzere toplum hayatını ve dini inancı elbette ki kendi ön kabullerine göre yorumlamışlardır. DİNE VE TANRI İNANCINA YAKLAŞIRKEN GÖRDÜKLERİNİ DEĞİL DE GÖRMEK İSTEDİKLERİNE ÖNEM VERMİŞLERDİR. Zihinlerindeki ilkeleri ve ön kabulleri doğrulamak ve kanıtlamak için her türlü yolu ve propaganda aracını denemişlerdir. Ancak bu tür tavırların kalıcı olmadığını görmek mümkündür.(s.188)Kitap, Ateizm ve İslam gerçeği başlığı altında İslamiyet’in ateizme bakışı, ateizmin İslam’a bakışı ele alınmakta, son olarak da ateizm karşısında İslam konusu değerlendirerek son bulmaktadır. Bu değerli çalışmasından dolayı Aydın Topaloğlu Bey’e teşekkür ediyor, kitabı tavsiye ederek hayırlı okumalar diliyorum.
Üzülerek söylüyorum ki son derece kısır bir ürün. Sartre, Comte, Nietzsche gibi eski ve bana kalırsa güçsüz – günümüzde de pek tercih edilmeyen ekolleri eleştirmeye çalışarak faydasız bir iş yapmış. Toplumun “Ahlaksız ateist” yargısını besleyen bir tarafı da var. Ayrıca Tanrının varlığına yönelik kanıtlar ile ilgili bölümlerde yeni bir şey sunamamış, eski Aquinas kanıtlarını tekrarlamakta. Sayısız Ateist tarafından bu kanıtlara yapılan eleştirilere ve Dennett – Dawkins gibilerinin başını çektiği Yeni Ateizm ekolüne de hiç girmemesiyle yüzeysel. Din mantığına gelecek en iddialı eleştiriler olan özgür irade sorunu ve hele ki bilimsel açıdan bir çocuk hikayesi olan Adem ve zevcesinin cennet bahçesi maceralarına girmemesiyle kendisine yöneltilen eleştirilere değinmeyerek müthiş bir taraflılık örneği de sergilemiştir. Türkçe Ateizm eleştirilei olarak ben Selçuk Kütük – Ateizm Yanılgısı ve Kemal Batak – Natüralizm Çıkmazı kitaplarını öneririm. Çok daha nitelikli, benim gibi bir inançsız için kafa patlatıcı çalışmalar olarak.
Kitap Yorumları - (3 Yorum)
Eser, iyi niyetli bir çalışma olmakla birlikte yeteri kadar üstüne düşülmediği izlenimi veriyor. Özellikle fikirleri temellendirme ve örneklendirme bakımından üzerinde çalışılarak daha hacimli ve ikna edici bir eser ortaya konabilirdi. Yine de konu hakkında genel bir çerçeve çizmesi açısından okunmasını faydalı görüyor, yazara teşekkürlerimi sunuyorum.
Kitap, son zamanlarda gündeme getirilen ateizm yani inançsızlık konusunu ele almaktadır. Ateizmi iyi anlamak ve bu düşüncede olan kişilere tatmin edici cevaplar verebilmek için, bu akımın argümanlarını iyi bilmenin gerekli olduğunu tabii ki ortadadır. Hele hele insanlara inançlı olmanın lüzumunu telkin eden bir müslüman için konu, daha da önem arz etmektedir. Kitaptan şu sonuçları çıkarmak mümkün:1.İnanç problemi, insanlık tarihi kadar eski ve tartışmalı problemlerden birisidir.2.Aykırı varsayım, teori ve ideolojiler genellikle Hıristiyanlığa bir tepki olarak Hıristiyanlığın bağrından ortaya çıkmışlardır. Bu hareketler aslında Batı kültürünün kendi iç hesaplaşmasıdır.3.Kendilerini ilmî, felsefî ve özgür düşünceli diye tanımlayan ideolojiler insanlık tarihinin en dogma, en katı, en dayatmacı ve en yasakçı ekolleri haline gelmişlerdir. Bireylerin yaşamlarına, düşüncelerine, inançlarına, kısacası özgürlüklerine dahi ipotek koymuşlardır. Dolayısıyla dinle ilgili eleştirilerinde karşı tarafa/teistlere cevap verme ya da yanlış anlamayı düzeltme şansı vermemişlerdir.4.Ateistler bütün çabalarına rağmen Tanrı’nın varlığı aleyhinde güçlü kanıtlar ortaya koyamamışlardır. Buna karşın Tanrı’nın varlığı konusunda pek çok kanıt ileri sürülmüştür. Kısaca ateizm, karakteristik(ayırt edici) öğretisi olmayan bir ‘izm’dir; fizikçi, kimyacı, biyolog, tarihçi gibi başkalarının ve dünyanın diğer araştırmacılarının düşünce ve keşiflerinden beslenir. 5.Çağımızda dini eleştiren Comte, Feuerbach, Marx, Freud, Nietzhe ve Sartre gibi ateist düşünürlerin fikirleri yanında, yaşamları dahi bir bütünlük arzetmeyip karmaşık bir yapıya sahiptir. Nitekim inişli çıkışlı bir yaşam grafiği izlemişlerdir. Mesela Freud’un kokain bağımlısı olmasının yanında, duygusal ve bunalımlı bir kişiliğe sahip olması fikirlerinin doğruluğu hakkında da çevresindekileri ciddi tereddütlere sevketmiştir.6.Bir insanın Tanrı’nın varlığını reddetmesi esasen o kişinin kendi iradesine ve aklî muhakemesine bağlı olan bir şeydir. Ancak bir insanın mutlak surette inançsız olması veya hiçbir surette aklına Tanrı’nın varlığını getirmemesi mümkün değildir. Dolayısıyla mutlak bir ateizmden sözetmek imkansızdır.Kitaptan önemli alıntılar şöyle:Tanrı’nın varlığına inanma ya da inanmama konusu insanlık tarihi kadar en eski ve en tartışmalı problemlerden biridir. Hemen hemen herkes bir şekilde bu konuyla ilgilenmiş ve kendince bir kanaate ulaşmıştır. Günümüzde de bu konu bütün çekiciliği ve hareketliliği ile karşımızda durmaktadır. (xı)İnsanların inançsızlığa doğru sürüklenmesinde Hıristiyanlığın kendine özgü yorumlarının ve kilise öğretilerinin de büyük rolü olmuştur. Nitekim İslâmiyet’in Hıristiyanlıkla ilgili karşı çıktığı pek çok unsurun içerisinde bunlar bulunmaktadır. Ateistler açısından eleştiri konusu olan ve belki de dinden kopma sebebi olan bu inançların büyük bir kısmı müslümanlar tarafından da reddedilmiştir. (s.6)Pratik olarak bir insanın inançsız olması ya da dinsiz yaşamaya çalışması oldukça zordur. Ancak yüzyılımızda ateizm bir inanç problemi olmaktan çıkarılmış, yıkıcı ve ahlâk dışı ideolojilerin aleti haline getirilmiştir. Yani bir anlamda insanlar kendilerini ya da bir başkasını, içi boş birtakım ilkeler uğruna dinsiz yaşamaya ya da moral değerleri terketmeye zorlamıştır.(s.11)Hıristiyan dünyasında ateizmin kolayca yerleşmesinin temelinde kilisenin katı tutumu yanında, insanlara sunduğu Tanrı imajının Baba ve Oğul gibi insan figürleriyle açıklanması yatmaktadır. Bu yüzden onlara mantıken cevap veremeyecekleri sorular sorulmuş, birtakım psikolojik tahlillerle inançlarının alt yapıları kolayca ortaya çıkarılmıştır.(s.70)Ateizmin insanlara bir vizyon sunması ve varlık alemiyle ilgili tatmin edici açıklamalar getirmesi bugüne kadar mümkün olmamıştır. Sadece niçin var olduğumuzla alakalı olarak değil ayrıca nasıl var olduğumuz ve nereye gideceğimizle ilgili olarak da ateizmin sunacağı bir şey bulunmamaktadır. Doğrusu ateizmden böyle bir izah beklemenin de anlamı yoktur. Çünkü kendisi reaksiyoner bir tavırdır. Sistemli ve ahenkli bir dünya görüşü ortaya koymak yerine dine ve Tanrı inancına karşı eleştirel bir tutum takınmakla yetinmiştir. Ortaya yeni bir şey koyamadığı gibi insanların ufkunu açacak, onlara ümit verecek ve geleceği aydınlatacak bir sistem de sunmamıştır.(s.180)İnsanı Tanrı’ya götüren yolların sayısı oldukça fazladır. İnançsızlığa götüren yolların sayısı ise makul, mantıklı ve vicdanlı olunduğu takdirde yok denecek kadar azdır. Olanların temelinde ise bizatihi ateizmin kendi gücü değil, din adına sergilenen bilgisizlik, tutarsızlık, ikiyüzlülük yatmaktadır.(s.184)Ateistler bütün uğraşılarına rağmen Tanrı’nın varlığı aleyhinde güçlü kanıtlar ortaya koyamamışlardır. Buna karşın Tanrı’nın varlığı konusunda pek çok kanıt ileri sürülmüştür. Bu kanıtlar da ateistler ‘Tanrı yoktur’ şeklindeki iddialarını tek tek çürütmektedir. Aslında kimileri için bu kanıtların dile getirilmesine dahi gerek yoktur. Çünkü Tanrı’nın varlığı insan için kanıtlanmaya gereksinim duymayacak kadar açık ve seçik bir konudur.(s.186)Ateizm, ideolojik bir düşünce haline getirilince felsefi özelliğini kaybetmiş ve politik bir malzeme haline dönüşmüştür. Dünyaya ideolojik bir gözle bakan anlayışlar insanlık tarihi başta olmak üzere toplum hayatını ve dini inancı elbette ki kendi ön kabullerine göre yorumlamışlardır. DİNE VE TANRI İNANCINA YAKLAŞIRKEN GÖRDÜKLERİNİ DEĞİL DE GÖRMEK İSTEDİKLERİNE ÖNEM VERMİŞLERDİR. Zihinlerindeki ilkeleri ve ön kabulleri doğrulamak ve kanıtlamak için her türlü yolu ve propaganda aracını denemişlerdir. Ancak bu tür tavırların kalıcı olmadığını görmek mümkündür.(s.188)Kitap, Ateizm ve İslam gerçeği başlığı altında İslamiyet’in ateizme bakışı, ateizmin İslam’a bakışı ele alınmakta, son olarak da ateizm karşısında İslam konusu değerlendirerek son bulmaktadır. Bu değerli çalışmasından dolayı Aydın Topaloğlu Bey’e teşekkür ediyor, kitabı tavsiye ederek hayırlı okumalar diliyorum.
Üzülerek söylüyorum ki son derece kısır bir ürün. Sartre, Comte, Nietzsche gibi eski ve bana kalırsa güçsüz – günümüzde de pek tercih edilmeyen ekolleri eleştirmeye çalışarak faydasız bir iş yapmış. Toplumun “Ahlaksız ateist” yargısını besleyen bir tarafı da var. Ayrıca Tanrının varlığına yönelik kanıtlar ile ilgili bölümlerde yeni bir şey sunamamış, eski Aquinas kanıtlarını tekrarlamakta. Sayısız Ateist tarafından bu kanıtlara yapılan eleştirilere ve Dennett – Dawkins gibilerinin başını çektiği Yeni Ateizm ekolüne de hiç girmemesiyle yüzeysel. Din mantığına gelecek en iddialı eleştiriler olan özgür irade sorunu ve hele ki bilimsel açıdan bir çocuk hikayesi olan Adem ve zevcesinin cennet bahçesi maceralarına girmemesiyle kendisine yöneltilen eleştirilere değinmeyerek müthiş bir taraflılık örneği de sergilemiştir. Türkçe Ateizm eleştirilei olarak ben Selçuk Kütük – Ateizm Yanılgısı ve Kemal Batak – Natüralizm Çıkmazı kitaplarını öneririm. Çok daha nitelikli, benim gibi bir inançsız için kafa patlatıcı çalışmalar olarak.